Người thầy tốt – thầy giáo xứng đáng là thầy giáo, là người vẻ vang nhất

Dân tộc ta vốn có truyền thống “tôn sư trọng đạo”, vị trí, vai trò của người thầy luôn được xã hội tôn vinh với sự kính trọng, tin tưởng. Trong suy nghĩ của mỗi chúng ta ai cũng khắc sâu trong tâm khảm của mình câu ca dao:

“Muốn sang phải bắc cầu kiều
Muốn con hay chữ phải yêu lấy thầy”


Điều đó nói lên rằng, người thầy là người đảm đương trọng trách đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện và đưa con người thành đạt trong cuộc sống, sống có nhân nghĩa và làm cho xã hội ngày càng tốt đẹp hơn; xã hội đã đặt toàn bộ niềm tin lên vai người thầy trong vai trò “dạy chữ, dạy người” và niềm tin đó đã được khắc sâu trong suy nghĩ, hành động của mỗi một người dân Việt Nam. Ý thức được trách nhiệm cao cả ấy, thế hệ nối tiếp thế hệ, những lớp người đã cống hiến công sức, cuộc đời cho sự nghiệp giáo dục – đào tạo đã và đang hoàn thành tốt trách nhiệm của mình.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá cao vị trí, vai trò của người thầy – những người mở trí khai tâm cho con người. Bác nói: “Còn gì vẻ vang hơn nghề đào tạo những thế hệ sau này tích cực góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Người thầy tốt – thầy giáo xứng đáng là thầy giáo, là người vẻ vang nhất dù là tên tuổi không được đăng trên báo, không được hưởng huân chương, những người thầy giáo tốt là những người anh hùng vô danh”. Tại buổi nói chuyện chỉnh huấn giáo viên phổ thông toàn miền Bắc, năm 1958, Người đã nhắc lại câu “giáo bất nghiêm, sư chi đoạ” – dạy không nghiêm là do thầy lười nhác. Để nhắc nhở trách nhiệm cao cả, đáng trân trọng của người thầy, Người căn dặn: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây. Vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”.

Trước đây, thầy, cô giáo thường là những người chuyên tâm dạy học và quan niệm truyền thống cho rằng thầy phải là người có vốn hiểu biết rộng nên thầy phải là người chịu khó đọc, tích luỹ tri thức. Ngày nay, nhu cầu đó chẳng những không giảm mà còn phát triển, tăng lên. Song trong giai đoạn hiện nay, người thầy không chỉ biết lý thuyết mà còn phải có một trình độ thực tiễn cao để tham gia cùng những người làm việc thực tế giải quyết những vấn đề mới mà thực tiễn đang đặt ra. Giá trị xã hội đối với người thầy là giá trị đóng góp cho xã hội bằng những cống hiến có kết quả, khả năng vận dụng tri thức vào việc giải quyết những đòi hỏi từ thực tiễn đang diễn ra.

Muốn thực hiện tốt vấn đề nêu trên, người thầy cần phải đẩy mạnh việc nghiên cứu khoa học, xem nghiên cứu khoa học là một phương thức để phát triển, tích luỹ kiến thức lý luận, đặc biệt là kiến thức thực tiễn. Như chúng ta đã biết, trình độ, kiến thức, nhận thức của học sinh phụ thuộc rất nhiều vào trình độ kiến thức, năng lực lý luận và thực tiễn; phẩm chất, nhân cách đạo đức; phương pháp truyền đạt của người thầy đối với người học. Vị trí, vai trò của người thầy trên con đường nhận thức tri thức của người học là rất quan trọng. Tuy nhiên, nếu chúng ta tuyệt đối hoá vai trò của người thầy sẽ dẫn đến phiến diện, một chiều, chủ quan, duy ý chí. Bởi vì, trên thực tế trình độ tư duy lý luận, kiến thức thực tế của người học có được không chỉ thông qua một con đường duy nhất – “người thầy” mà nó được hình thành từ nhiều con đường khác nhau như: học ở sách vở, bạn bè, đồng nghiệp, xã hội, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, qua thực tiễn công tác…

Phương pháp dạy thay đổi, từ chỗ lấy người dạy là trung tâm sang lấy người học làm trung tâm của quá trình dạy – học, đòi hỏi người thầy phải phấn đấu, rèn luyện để bước lên một tầm cao mới tiến kịp với thời đại. Phương pháp này đòi hỏi người thấy không chỉ có kiến thức trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt về lĩnh vực mình đảm trách mà còn phải có phương pháp tổ chức việc học cho người học. Người thầy phải trở thành người đạo diễn, kích thích hoạt động cho học sinh, là “trọng tài khoa học” kết luận vấn đề do học sinh trình bày. Phải hướng dẫn cho họ cách tự học, tự tìm kiếm kiến thức bằng suy nghĩ, hành động. Dưới sự tổ chức, hướng dẫn của người thầy, học sinh sẽ tự tìm cách chiếm lĩnh tri thức khoa học, tự giác rèn luyện, phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo. Qua phương pháp này, người học không chỉ tiếp thu tri thức với chất lượng và hiệu quả cao mà còn trau dồi được cách phát hiện vấn đề, giải quyết vấn đề, phương pháp khám phá chân lý… và đó chính là cơ sở để trau dồi, phát huy tính chủ động, sáng tạo trong công tác của người học sau này.

Người thầy giáo phải có trí tuệ và tài năng mới có thể đào tạo được những thế hệ công dân có tài cho xã hội. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, một người thầy giáo giỏi không có nghĩa là phải tinh thông tất cả mọi lĩnh vực, hiểu trọn tri thức nhân loại. Tuy nhiên, người giáo viên cần không ngừng trau dồi kiến thức, đặc biệt phải thạo lĩnh vực chuyên môn của mình, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của sự nghiệp giáo dục - đào tạo. Chính vì vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu, những người hoạt động trong lĩnh vực giáo dục không được bằng lòng với kiến thức đã có. Người nói: “Giáo viên cũng phải tiến bộ cho kịp thời đại thì mới làm được nhiệm vụ, chớ tự mãn cho mình giỏi rồi thì dừng lại mà dừng lại là lùi bước, là lạc hậu, tự đào thải mình trước”.

Bác từng nhắc nhở: Trong sự nghiệp trồng người, đội ngũ giáo viên nếu chỉ có tài thôi thì chưa đủ, ngoài trí tuệ, tài năng, người giáo viên phải có đạo đức.

Bác luôn nhấn mạnh: “Người có tài mà không có đức thì là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Đối với đội ngũ nhà giáo, tài là sự am hiểu, vốn tri thức, vốn kinh nghiệm thực tiễn của người thầy, đức là tư cách, tình yêu thương, trách nhiệm của người thầy đối với nghề, với các em học sinh… Chính vì thế, Người nhắc các nhà giáo: Dạy cũng như học đều phải biết chú trọng cả tài và đức.

Và không chỉ nhấn mạnh việc xây dựng năng lực, phẩm chất của đội ngũ nhà giáo, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn quan tâm đến việc xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, đoàn kết, dân chủ, bình đẳng, tương trợ. Người nói: “Trong trường cần có dân chủ, đối với mọi vấn đề thầy và trò cùng nhau thảo luận, ai có vấn đề gì đều thật thà phát biểu, điều gì chưa thông suốt thì hỏi, bàn cho thông suốt, dân chủ nhưng trò phải kính thầy, thầy phải quý trò, chứ không phải Cá đối bằng đầu”.

Trong quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã là nhà giáo phải yêu người, yêu nghề, yêu trường, yêu chủ nghĩa xã hội, điều này có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục - đào tạo. Yêu nghề, yêu người là cơ sở để các thầy, cô yên tâm công tác, say mê, toàn tâm, toàn ý với công việc; biết vươn lên, nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp.

Bên cạnh việc nêu lên những điều mà nhà giáo phải làm cho tốt, Người dặn dò thêm: Các thầy, cô giáo không được đánh mất phẩm chất của mình, dù hoàn cảnh nào cũng phải là tấm gương cho học sinh noi theo, tránh thái độ thờ ơ đối với xã hội, xa rời đời sống thực tế, lười biếng trong học tập và nâng cao trình độ, thái độ kèn cựa địa vị, xem nhẹ công việc của mình, thiếu tinh thần xây dựng tập thể,...

Dù xã hội có nhiều biến động, Nhà giáo vẫn là những người được tôn vinh, kính trọng, nghề giáo vẫn là nghề cao quý trong những nghề cao quý. Chỉ có điều, những người thầy giáo, cô giáo có làm tốt vai trò, trách nhiệm và lương tâm nghề nghiệp đó hay không mà thôi. Thiết nghĩ, để làm được điều đó những người thầy phải luôn tìm tòi, sáng tạo không ngừng để tiếp nối một cách xứng đáng thế hệ những người đi trước, không ngừng rèn luyện, hoàn thành tốt vai trò thiêng liêng đối với xã hội. Đồng thời, đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy, phải năng động, sáng tạo, linh hoạt, có phương pháp làm việc khoa học, có ý chí vượt khó và đặc biệt phải có tâm huyết với nghề nghiệp mà mình đã lựa chọn. Người thầy không nên tự bằng lòng với những kiến thức đã có mà phải nâng cao, vươn xa hơn về nhận thức, tiếp cận tốt hơn với phương pháp giảng dạy tích cực nhằm tạo ra những “sản phẩm” tốt đáp ứng có hiệu quả nhu cầu của xã hội, của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, CNH, HĐH đất nước. Bên cạnh sự biết ơn và lòng tôn kính đối với người thầy, còn là sự yêu cầu, đòi hỏi cao của học trò và xã hội đối với những Nhà giáo, hay nói cách khác, chính là nghĩa vụ, là bổn phận của người thầy đối với học trò và xã hội.

Người thầy phải có thế giới quan khoa học đúng đắn, có định hướng thái độ, hành vi ứng xử trước các vấn đề về thế giới tự nhiên, thực tiễn xã hội nghề nghiệp; phải đổi mới, sáng tạo trong dạy học trước vô vàn kiến thức, nguồn tài nguyên khoa học kỹ thuật vô tận; say mê, bền bỉ, cần cù, nghiêm túc và sáng tạo trong lao động sư phạm… Ngoài ra, người thầy cũng cần phải cương quyết đấu tranh loại trừ những biểu hiện chạy theo thành tích, xúc phạm đến nhân cách và thân thể học sinh, hoặc cố kiếm tiền bằng mọi hình thức, tự đánh mất mình, làm ảnh hưởng chung đến uy tín của đồng nghiệp, mất lòng tin của xã hội. Đặc biệt, nhà giáo phải không ngừng nêu cao đạo đức, tác phong gương mẫu, thương yêu, gần gũi học sinh, gắn bó, đoàn kết với đồng nghiệp, thực sự là tấm gương sáng cho học sinh noi theo.

 CÁC TIN LIÊN QUAN: